Εβδομάδα Μόδας AXDW: Καπιταλισμός ή Αντικαπιταλισμός;

Στις 30 Μαρτίου 2015 και κατά την τρίτη ημέρα της Athens Xclusive Designers Week, που πραγματοποιήθηκε για την σεζόν A/W 2015-2016, είδαμε -ανάμεσα στα υπόλοιπα- το fashion show της αλυσίδας casual ρούχων GAP. Τα μοντέλα μάλιστα συνοδεύονταν στην πασαρέλα από ένα ποτήρι καφέ ή άλλου ροφήματος Starbucks, που αποτελούσε και χορηγό της διοργάνωσης.

Πριν, στις 28 Μαρτίου η πρώτη ημέρα της 17ης AXDW είχε κλείσει με το fashion show της σχεδιάστριας μόδας Athina Korda με την συλλογή Antithesis. Στο φινάλε του fashion show έγινε η παρέμβαση του κινήματος Fashion Revolution, το οποίο αγωνίζεται για το ζήτημα προέλευσης των ρούχων από εργοστάσια στην Κίνα και άλλες ασιατικές χώρες, τα οποία παραβιάζουν τα εργασιακά και ανθρώπινα δικαιώματα των εργατών και εργατριών τους.

Τι γίνεται λοιπόν με μια διοργάνωση εβδομάδας μόδας; Υποστηρίζει τον καπιταλισμό ή τον αντικαπιταλισμό; Ή και τα δύο;

Μάλλον το τρίτο. Και πολύ καλά κάνει.

Ποιο είναι το κοινωνικό πρόβλημα, που συζητείται πολύ συχνά γενικά σχετικά με τον καπιταλισμό και ειδικότερα με το ξέσπασμα της Οικονομικής Κρίσης; Δεν είναι άλλο από αυτό που εν δυνάμει μπορεί να δημιουργηθεί με την εργασία γενικότερα. Αυτό που δημιουργείται, δηλαδή, όταν η εργασία δεν περιορίζεται σε μια παραγωγική διαδικασία που, επιπλέον, μας βιοπορίζει, αλλά ενδεχομένως παραβιάζει την διάθεσή μας, δεν πραγματοποιείται στο πλαίσιο καλών εργασιακών σχέσεων και πολλές φορές υπερκαταναλώνει τον διαθέσιμο χρόνο της κάθε ημέρας μας. Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο σε επίπεδο καπιταλισμού, δηλαδή μαζικής παραγωγής; Όχι. Μπορεί να συμβεί και σε πολύ πιο περιορισμένο επίπεδο, ακόμη και δυαδικό, σε ένα απλό επαγγελματικό γραφείο π.χ. ή σε ένα κατάστημα, στο οποίο βρίσκεται μόνο το αφεντικό και ο/η υπάλληλος.

Εφόσον λοιπόν δεν παραβιάζονται οι ανωτέρω παράγοντες και λειτουργούν εξισσοροπημένα, ποιο είναι και γιατί να υπάρχει πρόβλημα με τον καπιταλισμό;

Γιατί το "κεφάλαιο" συσσωρεύεται σε λίγα χέρια, θα ήταν μια απάντηση. Ναι, αλλά αν αυτό το "κεφάλαιο" οδηγεί στο άνογμα μια αλυσίδας όπως τα Starbucks, που προσφέρει υγιείς συνθήκες εργασίας, αποδίδει τα όσα οφείλει στους εργαζομένους της, προωθεί τα δικά της προΐόντα με τις δικές της τιμές, αφήνοντας στον καθένα την επιλογή να τα προτιμήσει ή να απευθυνθεί σε άλλο... προμηθευτήριο καφέ, τότε γιατί να υπάρχει πρόβλημα; Πέραν αυτού της ιδεολογικής μορφής;

Κατά την ίδια έννοια, αν το "κεφάλαιο" οδηγεί στο άνοιγμα μιας διεθνούς αλυσίδας που απλώς παράγει ρούχα σε μαζικό επίπεδο και τα διοχετεύει στην αγορά, και πάλι... ποιο είναι το πρόβλημα; Αν δημιουργεί όμως συνθήκες και καταστάσεις όπως αυτές που προαναφέρθηκαν, δηλαδή εκμεταλλεύεται τους/τις εργαζομένους/ές της, κατασκευάζει τα ρούχα σε εργοστάσια-τρώγλες όπου εργάζονται σε εξαντλητικά ωράρια ακόμη και παιδιά και στα οποία οι εργάτες φτάνουν να χάνουν ακόμη και τις ζωές τους, όπως έγινε σε ανάλογο εργοστάσιο πριν δύο χρόνια, τότε δεν υπάρχει απλώς πρόβλημα αλλά πρέπει να υπάρξει άμεση παρέμβαση, όπως αυτή του Fashion Revolution.

Ο καπιταλισμός ξεκίνησε περίπου τον 18ο αιώνα ως κίνημα απελευθέρωσης. Κυριολεκτικής απελευθέρωσης των αγαθών, συμπεριλαμβανομένης της γραφής και της γνώσης, από τα κρατικά μονοπώλια. Λόγω του καπιταλισμού δημιουργήθηκαν τα πρώτα τυπογραφεία, όπου οι καλλιτεχνικοί τυπογράφοι (σημερινοί γραφίστες) και κυρίως οι συγγραφείς μπορούσαν (επιτέλους) να τυπώνουν τα έργα τους σε πολυάριθμα αντίτυπα και να τα διοχετεύουν οικονομικά στον κόσμο. Η Εκκλησία πανευρωπαΐκά έσπευσε να απαγορεύσει την μαζική παραγωγή βιβλίων και να τα κηρύξει παράνομα. Μετά τα βιβλία ήρθε η σειρά και άλλων αγαθών. Αν αυτό ξέφυγε και πάλι από τον έλεγχο και οδήγησε σε αλόγιστο ανταγωνισμό, δεν φταίει ο καπιταλισμός. Εμείς φταίμε.

Δεν είναι ο καπιταλισμός το "τέρας". Εμείς είμαστε. Εν δυνάμει. Εμείς και οι εργασιακές συνθήκες που δημιουργούμε και στις οποίες μονίμως ξεχνάμε πως σε αυτές εμπλέκονται ά-νθρω-ποι!

Τελικά, εν μέσω όλων αυτών, τι να επιλέξεις; GAP ή Αthina Korda; Καταρχάς εξαρτάται από το τι θέλεις να φορέσεις. Δεύτερον, είναι δυνατόν να συγκριθούν οι δημιουργίες μιας σχεδιάστριας μόδας κατευθείαν βγαλμένες από το ατελιέ της, με μοναδικές κάθε φορά λεπτομέρειες, που η ίδια εμπνέεται σε κάθε σεζόν να μας παρουσιάσει, με ρούχα που έχουν βγει "φασόν" από ένα εργοστάσιο; Φυσικά και δεν συγκρίνονται.

Από την ημέρα που είδα το video art που είχε ετοιμάσει η Athina Korda για το φινάλε του show της, και το μήνυμα που το συνόδευε, δεν έχει υπάρξει μέρα που να μπω σε κατάστημα και να μη σκεφτώ "Who made my clothes?" Ας είμαστε όμως ειλικρινείς. Δεν έχω καταφέρει να αποφύγω πλήρως το "φασόν". Είτε επειδή είδα κάτι που μου άρεσε, είτε επειδή αυτό συνοδεύεται από πολύ οικονομική τιμή, μεγαλύτερη από την οποία δεν μπορώ να αντέξω, δεν έχω καταφέρει να το αποφύγω πλήρως. Και ούτε πρόκειται μάλλον.

Τελικά όμως δεν ξέρω και αν χρειάζεται. Η συνείδηση δεν σημαίνει απαραιτήτως εχθρικότητα. Με τον ίδιο τρόπο που μποΰκοτάρω συνειδητά π.χ. τους φούρνους Χωριάτικο, γιατί δεν μπορώ να τρώω κάτι γνωρίζοντας ότι άλλες γυναίκες είναι σκλαβωμένες για σεξουαλικές υπηρεσίες και οι μαστρωποί τους "ξεπλένονται" από αυτό που τρώω εγώ, με τον ίδιο τρόπο δεν μποΰκοτάρω κανένα κατάστημα, αν δεν έχω συγκεκριμένο λόγο να το κάνω, και με τον ίδιο τρόπο δείχνω την προτίμησή μου ενισχύοντας με κάθε ευκαιρία τους Έλληνες σχεδιαστές και τις Ελληνίδες σχεδιάστριες που μου αρέσουν. Τόσο απλά και τόσο συνειδητά.